Vùng núi Sơn La đâu chỉ có Cao Nguyên Mộc Châu được người ta tìm tới, ẩn mình lặng lẽ trong cái nôi của tự nhiên vẫn còn nhiều nét hoang sơ, yên bình giữa những ngọn núi non trùng điệp, sóng nước hiền hòa, mây trời lướt qua cũng có thể lấy tay chạm tới. Nơi ấy còn có một chốn hoang sơ hơn, yên bình hơn được gọi là Quỳnh Nhai.

Vốn là một huyện vùng cao ở phía Bắc tỉnh Sơn La, yên bình giữa một thung lũng rộng lớn, xung quanh còn được bao bọc bởi những dãy núi cao hùng vĩ, ngút ngàn được phủ kín bởi từng cánh rừng xanh già cội. Nét đẹp của Quỳnh Nhai còn được thể hiện qua những cung đường uốn lượn, những cây cầu vắt ngang, những con suối trong lành mát rượi hay cả những nét sinh hoạt giản dị của lối sống vùng cao, đã kiến tạo nên một vùng đất duyên dáng như nàng thiếu nữ miền sơn cước.

Cung đường quanh co khúc khuỷu dẫn lối về Quỳnh Nhai, những ngôi nhà đơn sơ vách nứa ven đường như đang chào đón người khách lạ. Ánh sáng nắng vàng chiếu từ trên cao lướt qua hàng rào nứa khiến khung cảnh thật thanh bình, không ồn ào như phố thị sầm uất, không nhộn nhịp như thành phố xa hoa. Bởi đấy là những ngôi nhà được dựng lên từ tay người bản xứ.

Men theo từng con đường mòn khó đi để tìm đến một miền đất mới, thời gian vẫn cứ trôi qua ánh nắng lại một lần dẫn lối, thật kỳ ảo với những giọt sương còn đọng lại trên từng cánh đồng lúa chín, thật đẹp đẽ với những dải sắc màu đầy hoang sơ. Khắp núi rừng Tây Bắc cảnh vật nên thơ, nhưng tại sao bây giờ dấu chân hành hương mới biết có một Quỳnh Nhai còn đẹp hơn thế.

Yêu cái màu xanh của núi rừng, yêu cái màu vàng từ các thửa ruộng, còn yêu hơn với sự hoang vu thuần khiết… Nắng đã dần tan chiều dần buông xuống, thấp thoáng đâu đó có hình bóng của người dân bản địa “Thật chất phát, thật giản dị… Lưng khom khom hạt mồ hôi rơi xuống, ánh mắt nhìn lạ lẫm với người phương xa”.

Nhưng Quỳnh Nhai đâu chỉ có núi rừng rộng lớn, hồ Sông Đà cũng được ví như tà áo của người miền cao, đẹp mê hồn ở từng góc cạnh, ngắm nhìn làn nước trong xanh với từng gợn sóng li ti khiến ai đó cũng phải thổ lộ tâm tình trước cái đẹp phong cảnh của hồ trên núi. À…Thì ra là vậy, người dân bản họ sống chủ yếu dựa vào trồng lúa, khai thác lâm sản và đánh bắt cá ở ven hồ ven sông, có lẽ những nét truyền thống này đã được truyền lại từ nhiều năm về trước.

Thật lạ, người ta còn thấy được cả sự nhộn nhịp ẩn mình giữa không gian thanh tĩnh, nếu yên ả được diễn ra hàng ngày thì mùa lễ hội cái náo nhiệt lại tước đi sự thanh bình. Mùa lễ hội mà… từng khoảnh khắc rộn ràng đan xen những trò chơi kỳ thú, tiếng hò reo ngân vang khắp núi rừng, tiếng trống rộn ràng thôi thúc người tham gia. Âm hưởng của Quỳnh Nhai đã thay đổi, bản giao hưởng của thiên nhiên núi rừng đã chuyển trang, những niềm vui nỗ lực được thể hiện rõ qua từng cuộc đua thuyền truyền thống.

Văn hóa vùng cao là vậy nhưng tiến sâu vào tận bản còn thấy được nhiều thứ đậm đà hơn, từ cái ăn cái mặc cho đến nếp sống sinh hoạt thường ngày. Cuộc sống xô bồ ở phố thị khiến con người ta bị ngột ngạt, lên tới đây mới biết sự khác biệt lớn đến chừng nào, không đầy đủ không sang trọng nhưng vẫn có thể níu chân người hành hương. Một nét ẩn sâu giữa rừng núi Tây Bắc, người ta không biết Quỳnh Mai sau này sẽ thế nào, vẻ hoang sơ có còn giữ được hay không, nhưng chí ít chúng ta cũng đã được biết đến một ngôi làng yên bình thỏm trong từng dãy núi cao. Thời gian có thể làm hành trình Mộc Châu, Tây Bắc phát triển nhưng xin đừng biến đổi Quỳnh Nhai nhiều “Có thể xóa cái đói giảm cái nghèo nhưng đừng phá hủy vẻ đẹp bình yên”.