Cứ hàng năm, đến hẹn lại lên, cứ gần đến ngày Quốc khánh 2/9, người Mông ở khắp vùng Tây bắc lại nô nức đổ về thị trấn Mộc Châu, huyện Mộc Châu, Sơn La để được hòa mình vào không khí của một trong những ngày hội lớn nhất trong năm, ngày hội mừng Tết Độc lập và các hoạt động đặc sắc và hấp dẫn nhất là ở chợ Tình Tết Độc Lập

hành trình Mộc Châu - Tết độc lập hay còn gọi là tết cờ đỏ sao vàng, theo các cụ già người mông ở bản Lóng Luông thì khoảng cuối những năm 50 thế kỷ trước, vào ngày 1-9, cả thị trấn Mộc Châu treo nhiều cờ đỏ mừng Quốc khánh. 

Cứ đến ngày Quốc khánh 2/9 hàng năm - người Mông ở khắp vùng Tây bắc lại nô nức đổ về thị trấn Mộc Châu, huyện Mộc Châu, Sơn La để được hòa mình vào không khí của một trong những ngày hội lớn nhất trong năm, ngày hội mừng Tết Độc lập và các hoạt động đặc sắc và hấp dẫn nhất là ở chợ Tình Tết Độc Lập:

“Anh ném pao, em không bắt,

Em không yêu quả pao rơi rồi,

Em yêu người nào, em bắt pao nào….”

Khởi nguồn của tết độc lập.

Mỗi dịp mùng 2 tháng 9 về, là người mông khắp tây bắc lại xúng xính váy áo chờ ngày đi chợ tình, chơi tết độc lập ở thị trấn Mộc Châu.

Thanh niên  ở các núi xuống chơi thị trấn, xem cờ, thổi khèn, múa hát với nhau, nhận nhau là anh em, rủ nhau đi tâm tình thâu đêm. Đến sáng thì chia tay, hẹn nhau ngày này năm sau gặp lại.

Qua nhiều năm, người Mông về chơi thị trấn ngày một đông, những năm 60 có tới mấy trăm người. Không biết ai đó đã đặt tên cho ngày hội này là Tết Độc lập, mọi người cùng gọi theo cho đến nay. Tết Độc lập bị gián đoạn khoảng chục năm trong chiến tranh. Từ 1975, tết này lại được khôi phục và phát triển cho đến nay.

Chợ tình ở tết Độc Lập.

Người Mông thường xuống chợ từ ngày mùng một, tối mùng một là phiên chợ tình trước tết độc lập, chợ tình là nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng độc đáo của người Mông nói riêng, và các dân tộc anh em tây bắc nói chung. Hàng năm cứ đến ngày mùng 2 tháng 9, là già trẻ, trai gái, thanh niên, nam nữ sẽ đến Mộc Châu để chơi chợ tình, chơi quay, chơi pao, thổi sáo, và cướp bạn nữa. Cướp vợ là một phong tục độc đáo của người Mông “ Cái bụng em, nó đã ưng anh rồi đấy, nhưng em, không đi theo anh đâu. Anh phải bắt em về cho trưởng bản, cho thống lý thấy, là anh, bắt em về đấy, chứ em không đi theo anh đâu. ngượng cái mặt lắm, ngại cái chân lắm”.

Phụ nữ người mông xuống chợ rất hãnh diện khi chồng mình say rượu, vì chồng mình say rượu là chồng mình có nhiều bạn tốt, mà nhiều bạn tốt là sẽ được mời uống rượu, mà uống là phải say thôi. Vậy mà chợ tình ở tết độc lập lại không có một ai say rượu, lý giải về điều này, Ông Tráng A Súa - Phó chủ tịch xã Vân Hồ - giải thích: “Tết Độc lập là Tết cờ đỏ sao vàng. Khắp nơi trong thị trấn hôm đó đều đỏ rực màu cờ, đẹp lắm. Ngồi dưới cái cờ đó cũng như ngồi dưới bàn thờ ngày Tết nhà mình có dán giấy đỏ. Không bảo nhưng ai cũng biết là phải tuyệt đối không được làm điều gì xấu, dễ mất bạn”.

Trải qua hơn 40 năm, nhiều thế hệ thanh niên gặp nhau ở phiên chợ Tết Độc lập đã nên vợ nên chồng. Cũng có mối tình không dẫn đến hôn nhân nhưng vẫn giữ mối quan hệ bạn bè, họ gặp lại nhau trong đêm Tết, thăm hỏi động viên nhau trên bước đường đời. Vì vậy, đêm về khuya, bố đi đường bố, mẹ đi đường mẹ, con trai, con gái lớn đi lối riêng của mình. Họ hẹn nhau đến sáng thì đợi ở một điểm nào đó để cùng về bản, tuyệt nhiên không hỏi đêm qua gặp ai, ở đâu, làm gì...

Những năm 90 của thế kỷ XX, Tết Độc lập ngày một đông vui, hàng nghìn người Mông ở khắp các tỉnh vùng Tây Bắc đến dự. Sang những năm 2000, lại thêm người Mông ở Việt Bắc, Thanh Hóa, Nghệ An và cả người Mông bên nước bạn Lào cũng về vui Tết với người Mông Mộc Châu. Các dân tộc anh em như Thái, Mường, Kinh, Dao, Khơ Mú ở các bản lân cận cũng kéo về thị trấn Mộc Châu vui Tết cùng bà con người Mông.

Chợ tan rồi mà tiếng sáo vẫn bay lơ lửng ngoài đường.

Khi xưa, cuộc sống còn nghèo, mọi người đến chợ  phải đi bộ hoặc đi ngựa mất cả ngày trời, đêm không về kịp phải ngủ lại. Bây giờ thì khác, phương tiện đi lại chính của đồng bào là xe máy. Đường đông như trảy hội. Những bàn tay nắm nhau, những ánh mắt đắm đuối... Chợ tình Mộc Châu là điểm khởi đầu cho một tình yêu trong sáng. Sự gặp gỡ, ưng thuận ở đây vừa là tỏ tình, vừa là đính ước, hẹn nhau mùa hoa ban tới, tình yêu sẽ kết thành trái chín.